Gazeteciliğin temel becerilerinden birisi metin yazmaktır. Gazetecilik eğitimlerinde öğretilen, haberin yayımlanacağı farklı mecralara göre uygulanan beş yazım tekniğinden bahsedilebilir. Bunlar; ters piramit, düz piramit, dörtgen, konuşma dili ve serbest yazım yöntemleridir. Bunlar yöntemlerin en eskilerinden olan ve bugün de yaygın kullanılan ters piramit yöntemi internet haberciliği için de oldukça uygun bir yapı sunar.
Ters piramit tekniğinde habere ilişkin en önemli ve en can alıcı unsurlar ön plana çıkartılarak ilk paragrafda, ikinci ve üçüncü derecedeki önemli unsurlara da birbirini izleyen paragraflarda yer verilir. Bu teknikte haberin özeti, girişte verilmektedir. Okumayı kolaylaştırıp tekrarı önleyen, merakı tatmin eden, sayfa düzenini, haberi kesme ve genişletmeyi kolaylaştıran ve haber yazımını hızlandıran bu teknik, bütün haber türleri ve iletişim araçları için uygulama olanağına sahiptir.
Ters piramit yöntemi gazeteler için kullanışlıdır çünkü okuyucular metni okurlarken herhangi bir zamanda okumayı durdurabilir ancak makalenin en önemli kısımlarını yine de okumuş olacaktır. Bu durum internet üzerindeki metinleri okurken de geçerlidir. kullanıcı haberi okurken gelen bir bildirimle ya da dikkatini çeken bir sosyal medya paylaşımıyla haberi okumayı kesebilir. Bazı kullanıcılar sayfayı kaydırmaktan hoşlanmayabilir ve haberle ilgili temel bilgilere kısa sürede ulaşmak isteyebilir. Dolayısıyla ters piramit tekniği internet haberciliği için oldukça uygundur. Herşeyden önce kullanıcı merkezli, kullanıcının zamanını düşünen, kullanıcıya kısa sürede haberin en önemli ayrıntıları vermeyi amaçlayan bir yöntem olarak dijital kültür ile uyumludur. Ters piramit tekniği bir örnek haber üzerinde şöyle gösterilebilir:
Giriş: İngiltere’nin başkenti Londra’da Başbakanlık konutu ve bazı bakanlıklar, yaklaşık 11 ay sonra tekrar IRA militanlarının koyduğu bir bomba ile sarsıldı.
Nerede?: Bomba nereye konulmuştur? Kim?: Bombayı kim koymuştur? Ne?: Bir bombalama eylemi
Gövde: İngiltere Başbakanı John Major’ın oturduğu 10 Downing Street’e 100 metre kadar uzaklıkta, Savunma Bakanlığı’nın hemen üstünde sabah erken saatlerde patlayan ve yaklaşık 17 kilometreden sesi duyulan bomba herhangi bir can kaybına neden olmadı.
Nerede?: Olay nerede gerçekleşmiştir? Ne Zaman?: Olay ne zaman gerçekleşmiştir? Nasıl? Bırakılan bombanın patlamasıyla gerçekleşmiştir.
Patlamanın ardından İngiliz İşçi Partisi, Sosyalist Parti ve John Major olayı nefretle kınadıklarını bildirdiler. Başbakan Major, “Bu patlamada can kaybının olmaması tek sevincimiz” şeklinde konuştu ve bu tür olayları mutlaka engelleyeceklerini söyledi.
İnternet için metin yazarken hiper metin yaklaşımına da hakim olmak gerekir. Hipermetin, yani içinde çeşitli kaynaklara bağlantılar içeren metinler, (okuduğunuz ders notlarında olduğu gibi) kullanıcıya seçim şansı verir. Kullanıcı isterse haberdeki bilgiye yetinir, isterse haber içindeki bağlantılara tıklayarak konu ile ilgili bilgisini derinleştirir. Hiper metinler diğer metin ve kaynaklara bağlantılar ile referans gösterebillir, standart metinlerden farklı olarak imaj, fotoğraf, video, tablo, matematik formülleri vb. içerikler sunabilirler. Özellikle haber siteleri, bir haber içinde hiper metinler ile daha önce konuyla ilgili yaptıkları haberlere bağlantılar içererek, hem fikri takip sürecini haber sayfasında kullanıcı ile paylaşırlar hem de site-içi bağlantılarını artırarak SEO’larını geliştirirler.
SEO ve Haber Yazımı
SEO, İngilizce Search Engine Optimisation (arama motoru optimizasyonu) kavramının kısaltılmasıdır. SEO çalışması bir web sayfasının, arama motorlarında yapılan aramalarda üst sırada çıkması için yapılır ve erişimi arttırarak, web sayfasının çok sayıda kullanıcı tarafından ziyaret edilmesini kolaylaştırır. Genel olarak site-içi ve site-dışı SEO olarak iki türlü yapılır. Site içi SEO’da sitenin alt yapısında ve içeriğinde yapılacak optimizasyonlarla kullanıcıların belirli anahtar kelimeler ile yaptığı aramalarda web sitesine ulşaması hedeflenir. Site-dışı SEO çalışmaları ile de web sitesine çeşitli ‘nitelikli’ web sitelerinden bağlantılar oluştırılarak, web sitesinin arama motorlarının algoritmaları tarafından önemli bir kaynak olarak görülmesi ve dolayısıyla üst sıralarda çıkması amaçlanır. SEO ile ilgili daha ayrıntılı bilgiyi Dijitalde Haberi Yaygınlaştırma Modülü’nde Web Sitesi ve SEO konusunda bulabilirsiniz.
Bu konuda ise SEO’nun metin yazımı ile ilgili kısmına odaklanacağız. Yukarıda belirttiğim gibi bir web sayfasındaki haber metninin, aynı web sitesindeki diğer sayfalara link içermesi SEO açısından faydalıdır. Dolayısıyla bir haberde hiper metinler kullanmak ya da haberin içinde, o haberle ilişkili diğer haberlerin tanıtımını yapmak web sitesi ziyaretçi sayısına olumlu şekilde yansıyacaktır. Örneğin BBC Türkçe’nin haber yapısı içinde, metin içindeki bu tür bağlantılara sıkça yer verilir.
Haber hazırlarken, SEO ile ilgili önemli nokta, haberi yazanın kendine şu soruyu sormasıdır: Hangi kelimeler ile arama yapan kullanıcıların bu habere ulaşmasını istiyorum? Bu sorunun cevabı olan kelimeler anahtar kelimelerdir. Örneğin, Nobel Fizik Ödülü’nün sahipleri açıklandı başlıklı DW Türkçe haberine bakalım? Bu habere ulaşmak için kullanıcıların hangi kelimelerle arama yapması beklenir? İlk akla gelenler bu haberle ilgilebnebilecek kullanıcıların Nobel Fizik Ödülü ya da Nobel Ödülü ya da Nobel anahtar kelimeleri ile arama yapmasıdır. Haberi incelerseniz bu kelimelerin haber başlığında geçtiğini, ve haner metninde de sık sık tekrarlandığını görebilirsiniz. Bir haber metni yazarken, o haberin anahtar kelimelerini belirlemeli ve haber başlığında ve haber içinde mutlaka bu kelimleleri en az 5 defa geçirmelisiniz. Daha fazla sayıda geçirmek haber bütünlüğünü bozabilir. Bu sebeple haber metni uzadıkça anahtar kelimeleri daha fazla geçirebilirsiniz. Bu şekilde haberin bulunduğu web sayfasının o kelimeler ile yapılan aramalarda daha üst sıralarda çıkma şansını arttırırsınız. Arama motorları taramalarını tıpkı insanlar gibi yukarıdan aşağı ve soldan sağa doğru yapar. Bu nedenle haberin anahtar kelimelerini ve önemli noktalarını da haberin başlarında vermek haberin erişimini arttıracaktır. Ters Piramit yönetimi kullanmak bu açıdan da önemlidir.
Haber başlığında ve spotta anahtar kelimelerin geçmesi SEO için çok önemlidir. Arama motorları başlıkların 65, spotların ise ilk 160 karakterini dikkate alır. Bu sebeple anahtar kelimeler haberde ve spotta başlarda geçmesi gereklidir. Ayrıca metin içinde ara başlıkların ve ara spotların kullanılması, beyaz boşlukların, girintilerin olması hem kullanıcıların okumasını kolaylaştırmak için hem de arama motorları için önemlidir.
Hedef Kitle ve Haber Yazımı
Dijital için haber yazarken dikkat edilmesi gereken noktalardan bir başkası da haberin hedef kitlesini düşünmektir. Bu haberi kim okur? ya da Kimler bu haberle daha fazla ilgilenir? Bazı haberlerin hedef kitlesi ilgi alanlarına göre belirlenir, bazılarının ki ise uzmanlığa göre. Örneğin spor, magazin, ekonomi gibi niş alanlar için haber yazıyorsanız, bu tür haberlere ilgi gösteren kitle hakkında bilgi sahibi olmanız size avantaj sağlar. Kullanıcılarınız hakkında ne kadar çok şey bilirseniz, haberinizi onların ihtiyaçlarına ve beklentilerine uyacak şekilde o kadar iyi oluşturabilirsiniz. Hedef kitlenizin okuma seviyesini, aşina olduğu kavramları ve kelimeleri ve cevaplanmasını istediği soruları düşünebilirsiniz. Uzman bir kitle için yazmak, genel halk için yazmaktan farklıdır. Farklı okuyucu grupları içinde, kişinin uzmanlığına ve rolüne bağlı olarak bir bilgi yelpazesi vardır. Aynı sektörde çalışan insanlar bile aynı kelime dağarcığını paylaşmazlar. Örneğin, 10 yıllık deneyime sahip bir bilim insanı, yüksek lisans öğrencisinden daha derin bir bilimsel jargona sahip olacaktır. Uzmanlar için yazdığınız haberlerde kullandığınız jargonlar mutlaka değişkenlik gösterir.
Farklı kullanıcılar için farklı yazma stratejileri gereklidir. Eğer birden çok hedef kitleniz varsa, onları önceliklendirmek gerekir. Herkes için yazmaktan kaçının. Herkes için yazdığında, kimse için yazmazsın. Kitlenizi ve haberinizin amacını belirleme konusunda ne kadar spesifik olursanız, haberiniz o kadar odaklanmış ve ilgi çekici olacaktır.
Okuyucuların kafasını karıştıran süslü veya karmaşık kelimeler yerine basit ve dinleyicilerinize tanıdık gelen kelimeler kullanmak haberinize erişimi arttırır. Genel olarak, benzer anlama sahip iki rakip teriminiz olduğunda, hedef kitlenize en aşina olan terimi seçin Bu terimlerden hangisinin daha sık kullanıldığınız Google Trends’te yapacağınız bir karşılaştırma ile görebilirsiniz. Hedef okuyucularınızın bilmeyebileceği teknik terimler kullanmanız gerekiyorsa, önce bunları açıklayın. Neyin basit ve tanıdık olduğu, hedef kitlenize bağlı olarak değişir. Örneğin, genel izleyiciler için kesme kelimesi yaygındır. Ancak cerrahlar için insizyon kelimesi daha bildik bir kelimedir ve bu kelimenin haberde kullanımı doktor kullanıcıların habere erişimini arttırır. Genellikle dijital için metin yazarken jargon kullanımına karşı uyarıda bulunulur. Bununla birlikte, Jargon, uzmanlaşmış kullanıcı grupları tarafından açıkça anlaşılan bir kavramı ifade ettiğinde faydalı olabilir.
Haberin özgünlüğü de erişim için bir başka kıstastır. Haberin özgün olması demek, benzer haberlerden farklı olması demektir. Örneğin bir basın açıklamasını ya da ajanstan gelen bir haberi yayınlayacaksanız, elinizdeki metin önüne arkasına eklemeler yapmanız sizi diğer haber sitelerindeki aynı konudaki içerikten farklılaştırır ve arama motorlarında daha üstte çıkma şansınız artar. Arama motorları birbirinin aynı metinleri kopya içerik sayar ve o metnin ilk yayınlandığı web sayfasını öne çıkarırken diğerlerini arkaya atar. Bu yüzden haberinizdeki cümlelerin size ait olması SEO‘ya uygunluğu açısından önemlidir. Gerekiyorsa elinizdeki metni yeniden yazmanız, habercilik diliyle takla attırmanız daha faydalı olacaktır.
Arama motorlarını düşünün ancak insanlar için yazın
Genel olarak haberi kısa ve öz yazmak, gereksiz kelime tekrarları yapmamak (anahtar kelimeler dışındaki kelimeler için), meseleyi kullanabileceğiniz en az kelime ile anlatmak erişim için size avantaj sağlar. Bununla birlikte bu yaklaşım her zaman geçerli değildir. Haberin konusuna bağlı olarak detaylar, derinlemesine araştırmalar, haberdeki konunun geçmişine yönelik hatırlatmalar içeren 360 derece bir bakış açısı sağlayan haberler uzun olabilirler ve belki de olmalıdırlar. Genel olarak dijitaldeki bir haberin 800 kelimeyi geçmemesi yönünde evrensel bir kural vardır. Ancak haber uzunluğu belirli bir standarta bağlanamaz. BBC’nin bu konuya yaklaşımı örnek olabilir. Burada kısalıktan kastedilen haber metninin, tekrarlar, kelime cambazlıkları ve bitmek bilmeyen cümleler vb. gibi okunmayı zorlaştıracak ancak habere doğrudan bir katkısı olmayan fazla unsurlardan arındırılmasıdır. Şunlara dikkat edin:
- Haberinizi ters piramit yöntemiyle yazın.
- Anahtar kelimelerinizi başlıkta, spotta ve metin içinde (en az 5 defa) geçirin.
- Paragraflar arasında bilgilendirici alt başlıklar kullanın.
- Haberinizi hedef kitlesine uygun bir dille yazın
- Madde işaretli listeler ve tablolar kullanın
- Kısaltma kullanacaksanız, kısaltmanın ilk geçtiği yerde açılımını mutlaka verin.
- Girintiler kullanın.
- Tık avcılığı sayılabilecek başlıklardan ve SEO için haberi bağlamından koparacak metinler yazmaktan kaçının.
- Arama motorlarını düşünün ancak insanlar için yazın.
Son olarak erişilebilirlik bir haber metni için önemlidir. Web erişilebilirliği, dijital mecralarda engellilerin ve yaşlıların algılayabileceği, anlayabileceği, gezinebileceği ve etkili bir şekilde kullanabileceği içerikler oluşturulması olarak tanımlanır. Metin ile birlikte resimler, işaretler ve semboller kullanmak, açık ve basit bir anlatım, sade, az butonun olduğu bir web sayfası ve konu bölüm ve başlıklarının kullanılması web erişilebilirliği için önemlidir. Web erişilebilirlik kurallarına uygun haber yazımı ile daha faz erişim elde edebilirsiniz.