Momentum, İngiltere’deki İşçi Partisi’nin sol kanadını destekleyen sivil politik bir harekettir. Momentum’un amacı, politikaya sosyalist bir yaklaşım getirerek ve toplumda katılımı ve demokrasiyi teşvik ederek sosyal adaleti geliştirmek. Momentum, genellikle İşçi Partisi’nin (Labour Party) geleneksel sol kanadını temsil ediyor.
Kuruluş: Momentum, Jeremy Corbyn’in İşçi Partisi liderliği için 2015’teki başarılı seçim kampanyasının hemen ardından kuruldu. Corbyn’in liderlik kampanyası, genellikle sosyalist görüşlü ve genç üyelerden oluşan bir hareketle, İşçi Partisi’nin daha geleneksel sosyal demokrat değerlerini vurgulayan geniş bir üye tabanı çekti. Momentum, Corbyn’in seçimini takiben bu enerjiyi ve hareketi devam ettirmeyi amaçladı.
Çalışma Prensipleri: Momentum, sosyal adaleti, eşitliği ve demokratik katılımı teşvik etme temelli bir aktivizm modeline dayanır. Bu nedenle, politikaları genellikle toplum odaklıdır ve eğitim, sağlık hizmetleri ve konut gibi konularda devlet müdahalesini destekler. Ayrıca, daha demokratik bir İşçi Partisi ve genel olarak daha demokratik bir politik sistem için çalışır.
Başarıları: Corbyn liderlik döneminde, İşçi Partisi’ne çok sayıda genç ve daha sol eğilimli üye çekti. Bu, İşçi Partisi’nin politikalarının ve retoriğinin daha fazla sosyalist bir ton almasına yardımcı oldu. Ancak, Momentum ve Corbyn, İşçi Partisi içinde ve dışında ciddi eleştirilere maruz kaldı. Corbyn’in 2019 genel seçimlerinde büyük bir yenilgiye uğramasının ardından, Momentum’un etkisi ve başarısı konusunda tartışmalar yapıldı.
Görünen başarı, Momentum’un yerel ve toplum düzeyinde politik katılımı teşvik etmesi ve bu süreçte birçok genci politikaya çekmesidir. Momentum, politik eğitim ve topluluk organizasyonu konularında bir dizi kaynak ve etkinlik sunmuştur.
ORGANİZASYON YAPISI
Momentum’un tüm üyeleri İşçi Partisi’nin de üyesidir. Başlangıçta ücret ödemeyen destekçi sistemi ile 50 yerel grup ve 60.000 üyeye ulaşmıştır. Daha sonra kademeli olarak aidat sistemine geçmiştir. 2020 itibariyle 170 yerel grup ve 42.000 üyeye sahiptir. Finansmanının yüzde 95’i üyelik aidatlarından ve küçük bağışlardan gelmektedir; ortalama aidat yıllık 3 £ ‘dur.
Momentum’un üyelerinin yüzde 18’ini 30 yaş altındakiler (genellikle öğrenciler) oluşturuyor. Momentum üyelerinin yüzde 76’sını, 30-49 (yüzde 38) ve 50-69 (yüzde 38) yaştakiler oluşturuyor.
Momentum’un ulusal koordinasyon grubu (NCG), karar verme mekanizmasının çekirdeğini oluşturur. Bu grup, Momentum’un genel politikalarını ve stratejilerini belirler. Üyeler, Momentum üyeleri tarafından doğrudan seçilir ve çeşitli bölge ve sektör temsilcilerini içerir. NCG, genellikle politika ve strateji konularında tartışma ve karar verme forumu olarak hizmet verir.
Momentum’un politikaları genellikle üyelerinin katılımı ve girişimleriyle şekillenir. Üyeler, Momentum’un çevrimiçi platformları (dijital demokrasi araçları) ve düzenli toplantıları aracılığıyla politika önerileri sunabilir ve tartışabilirler. Momentum’un tüm oylama süreçlerinde delege sistemi değil bir üye bir oy (OMOV) sistemi kullanılmaktadır. Ayrıca, yerel ve bölgesel Momentum grupları genellikle kendi toplantılarını düzenler ve bu toplantılarda çeşitli politik konuları tartışır ve önerilerde bulunabilirler.
Momentum’un genel sekreteri, örgütün en önemli yürütme görevlisidir ve Momentum’un operasyonlarını ve politikalarını denetler. Genel sekreter, NCG tarafından seçilir.
Momentum’un üyeleri, (aynı zamanda İşçi Partisi üyeleri olduğu için) İşçi Partisi’nin genel politikalarını ve liderliğini etkileme yeteneğine sahiptir. Momentum üyeleri, İşçi Partisi’nin liderlik ve genel kurul seçimlerinde oy kullanabilir ve bu süreçlerde önemli bir etkisi olabilir.
Momentum karar verme süreçlerini, tartışmalarını ve kampanyalarını akıllı telefon uygulamaları (app.) üzerinden yürütüyor. Bir app organizasyondaki gündemini, tartışmaları ve karar verme süreçlerinde kullanılırken; başka bir app Momentum üyelerine, destekçilerine, enerjilerini yoğunlaştırmaları gereken en yakın kritik (kolaylıkla el değiştirebilecek) seçim bölgesini gösteriyor.
Bir başka “app” üyelerin bir bölgeden diğerine giderken ortaklaşa yararlanacakları araçlar hakkında bilgi veriyor. Bir “app” seçmenlere telefon ederek doğrudan konuşmaya olanak veriyor. İhtiyaca yönelik yeni “app”ler gerekli her süreçte tasarlanıyor ve kullanıma sokuluyor. Bu uygulamalar My Momentum adı altında birleştirilmiş.
ÇALIŞMA YÖNTEMİ
Momentum stratejik hedefler doğrultusunda çalışan bir politik örgütlenmedir. Örneğin “Yeni Bir Çağda Sosyalist Örgütlenme” adlı 2021 strateji belgesinde üyelerine yönelik üç stratejik öncelik belirlenmiştir:
- Sosyalistleri seçin ve mevcut anın gerektirdiği radikal politikaları savunun
- Topluluklarımız ve iş yerlerimizdeki destek mücadelelerine katılın
- Hareketimizde ve ülke genelinde siyasi eğitimin ölçeğini genişletin
Bununla birlikte Momentum’un etkinliği seçim dönemlerinde artmaktadır. Momentum İşçi Partisi’nden bağımsız olarak seçim kampanyaları yürütebilmektedir. Bu kampanyalar, İşçi Partisi adaylarının seçim kampanyalarını desteklemeye yönelik bağış kampanyaları olabildiği gibi, İşçi Partisi içindeki milletvekili adayı seçim süreçlerine yönelik de (daha sol adayları destekleyerek) olabilmektedir. Bununla birlikte çeşitli toplumsal meselelere yönelik kampanyalar da düzenlenmektedir.
Momentum’un temel hedeflerinden biri siyasal katılımı arttırmaktır. Örneğin 2019 Genel Seçimi sırasında, işten izin alan ve kendi bölgelerinde en az bir hafta kampanya yürüten veya diğer seçim bölgelerinde gönüllü olan “İşgücü Efsaneleri” adlı yeni bir gönüllü türü yarattı. 10 gün içinde bu girişim, 1.000’den fazla kişinin kaydolmasını sağladı, 40.000 saat iş gücü sağladı,
Seçim dönemleri dışında da Momentum sosyal sorunlara yönelik kampanyalar sürdürdü. Örneğin, COVID-19 salgını nedeniyle yaşanan durgunluk karşısında Momentum , ACORN ve Londra Kiracılar Birliği ile birlikte kiracıları tahliyeyle mücadele etmeleri ve kiracılık hakları konusunda eğitmeleri için organize etti. Bunun dışında kemer sıkma politikaları, Brexit, İnsan Hakları, Göçmenlik, 2015 Suriye Hava Salsırıs, 2022 Rusya’nın Ukrayna’yı İşgali gibi çok çeşitli konularda Momentum kampanyalar düzenledi.
MOMENTUM ve PLATFORM SİYASETİ
Momentum’un organizasyon yapısı ve işleyişinin akıllı telefon uygulamaları üzerinden olduğunu söylemiştik. Ancak bu platafrm yapısı kolay bir şekilde kurulmadı. Momentum’un yapısı ve işleyişine yönelik uzun tartışmalar ve siyasi mücadeleler yapıldı. Bu mücadele başlıca iki grup arasında gerçekleşti. Bunlar aynı zamanda iki siyasi örgütlenme kültürünün temsilcisidir. Bir yanda, Momentum’u geleneksel temsili demokrasi kurum ve işleyişine göre düzenlemek isteyen, daha yaşlı ve daha çok Troçkist aktivistler vardı. Bu insanlar, temsili demokrasiyi ve görevlileri, bürokrasisi ve kadrosuyla 20. yüzyılın kitle partisinin planını tercih etme eğilimindelerdi çünkü onu demokrasinin tek uygulanabilir biçimi olarak görüyorlardı. Öte yandan, 2010 öğrenci protestoları, Occupy hareketi ve Corbyn’in İşçi Partisi lideri seçilmesi gibi olaylarla politize edilmiş genç aktivistler vardı Bu insanlar, delege demokrasisinden, içerdiği ağır aracılıktan ve bu görevleri yerine getiren kadrolara güvenmiyorlardı.
Bu mücadeleden ikinci grup galip çıktı. 2016 yılından itibaren Momentum, My Momentum adlı kendi katılımcı platformunu inşa etmeye başladı . Bu platform, son yıllarda platform hareketlerinde ve dijital partilerde ortaya çıkan diğer birçok dijital katılım platformuna benzer nitelikte; gündem belirleme, tartışma ve karar verme süreçlerini dijitalleştiren bir yapıda kuruldu. Bu platform benzerlerini, Kuzey Avrupa’daki Korsan Partilerin (Pirate Party) “Liquid Feedback”, İtalya’daki Beş Yıldız Hareketi’nin kullandığı “Rousseau” ve İspanya’daki Podemos’un kullandığı “Participa”‘ya benzetebiliriz. Platformlar, parti üyelerinin parti liderliği, adaylar ve politikalar hakkında kararlar almasına olanak tanırken; yerel gruplar oluşturulmasını, harekete bağışların yapılmasını; siyasi kampanya materyallerini paylaşılmasını ve aktivistler ve olası adaylar için çevrimiçi eğitim oturumlarının düzenlenmesine imkan tanıdı. My Momentum kısa sürede, parti üyelerinin periyodik olarak oturumlar düzenlediği ve organizasyonu etkileyen önemli konularda kararlar aldığı bir “dijital kamusal alan”, bir anlamda hareketin ‘dijital kalbi’ haline geldi. Bu bağlamda platform, endüstriyel çağın kitle partisinin çok katmanlı bürokratik yapısının yerini aldı.
SONUÇ
Son seçim süreci bir kez daha gösterdi ki; 1983 model siyasi partilerin 2023 toplumunun sorunlarını çözebilme ihtimali yoktur. Merkeziyetçi, tabanın katılımını ve parti içi mobilizasyonu sınırlayan, parti içi demokrasinin sığ ve göstermelik olduğu bu yapıların kendilerini dönüştürmesi de mümkün görünmemektedir. Değişimin önündeki en büyük engel, baskın olan siyasi kültür, siyasi partiler içindeki yapılar ve aktörlerdir. Mevcut parti yönetimleri ve bu yönetimleri etkileyen merkezi güçler, bu siyasi sisteminin ürünüdür, güçlerini mevcut sistemden almaktadır ve mevcut konumlarını koruyarak değişime direnme eğilimindedirler. Sahip oldukları güç parti içinde, katılım eksikliği, ifade özgürlüğü, lider odaklı siyaset, toplumdan kopukluk gibi yapısal sorunlar üretirken; siyaseti kapalı kapılar ardındaki toplumdan gizlenen bir takım hesaplar üzerine kurmakta ve kişilerin siyasi kariyer beklentileri süreçlerde belirleyici olmaktadır.
Momentum Hareketi Türkiye’deki siyasi partilerin dönüşümü için bize ne söyleyebilir? İngiltere ve Türkiye arasında örgütlenme geleneği, siyasi kültür yapısı, sosyalist hareketin geleneği, “sivil toplumun” gelişmişlik düzeyi, devletin baskı araçları gibi konularda çok önemli farklar var. Yine de, Momentum deneyiminden, “şablonculuk” hatasına kapılmadan ilham alınabilecek bazı noktalar var.
Momentum benzeri bir hareket, bir siyasi partiye ‘informal’ olarak bağlı ancak karar verme süreçlerinde özerk, dijital araçları erişim ve katılım için etkin olarak kullanan, parti içi demokraside talep üreterek ve taraf olarak rol oynayan, toplumsal konularda sivil toplumla ve kanaat önderleriyle partiden daha esnek ilişkiler kurabilen, partiden bağımsız siyasi kampanya yürütebilen bir yapı olarak Türkiye’deki siyasi partilerin demokratikleşmesine katkı verebilir.