Stanford Üniversitesi 2025 Yapay Zekâ Endeksi Raporu

Stanford Üniversitesi’nin Yapay Zekâ Endeksi’nin 2025 raporu yayınlandı. Üniversite 8 yıldır bu raporu yayınlıyor ancak son rapor daha öncekilerden çok daha kapsamlı.  Yapay zekânın toplum, ekonomi ve küresel yönetişim üzerindeki etkisinin giderek arttığı bu dönemde, raporda yapay zekâ donanımındaki dönüşen manzaraya dair derinlemesine analizler, çıkarım maliyetlerine ilişkin yeni tahminler ve yapay zekâ yayıncılığı ile patent eğilimlerine yönelik güncel değerlendirmeler yer alıyor. Ayrıca, şirketlerin sorumlu yapay zekâ uygulamalarını benimsemelerine dair yeni verilerle birlikte, yapay zekânın bilim ve tıptaki artan rolüne dair geniş bir analiz de raporda ilk kez yer alıyor. Şimdi bu kapsamlı raporda öne çıkan verilere ve iç görülere bir göz atalım.

Genel Bulgular

• Yapay zeka (YZ) sistemlerinin performansı hızla artıyor. Yeni geliştirilen MMMU, GPQA ve SWE-bench gibi zorlu benchmark’larda sadece bir yıl içinde %18.8, %48.9 ve %67.3’lük performans artışları görüldü.
• YZ artık gündelik hayatın içinde. 2023’te FDA, 223 YZ destekli tıbbi cihazı onayladı. Waymo haftada 150.000 sürücüsüz yolculuk sağlıyor, Baidu’nun robo-taksileri birçok Çin şehrinde aktif.
• Kurumsal yatırım rekor kırıyor. 2024’te ABD’de özel YZ yatırımı 109.1 milyar $’a ulaştı. Kurumların %78’i YZ kullanıyor; bu oran 2023’te %55’ti.
• ABD model geliştirmede önde ama Çin yetişiyor. 2024’te ABD 40, Çin 15 ve Avrupa sadece 3 önemli model geliştirdi. Çin kalite farkını kapatıyor; yayın ve patentlerde lider.
• Sorumlu YZ (RAI) uygulamaları gelişiyor ama dengesiz. Yeni güvenlik ve doğruluk benchmark’ları (HELM Safety, AIR-Bench, FACTS) ortaya çıktı ancak uygulamada şirketler hâlâ geride.
• Küresel YZ iyimserliği artıyor. Çin (%83), Endonezya (%80) ve Tayland (%77) yüksek olumlu görüş bildiriyor. ABD (%39), Kanada (%40) ve Hollanda (%36) daha temkinli.
• YZ daha ucuz ve erişilebilir hâle geliyor. GPT-3.5 seviyesindeki sistemlerin kullanım maliyeti 18 ayda 280 kat azaldı. Donanımda enerji verimliliği yıllık %40 arttı.
• Hükûmetlerin rolü büyüyor. ABD 2024’te 59 YZ düzenlemesi yayınladı. Kanada ($2.4 milyar), Çin ($47.5 milyar), Fransa (€109 milyar) gibi ülkeler dev yatırımlar yaptı.
• YZ eğitimi artıyor ama eşitsizlik sürüyor. Ülkelerin 2/3’ü K-12 düzeyinde bilgisayar bilimi eğitimi sunuyor. Afrika’da altyapı sorunları erişimi kısıtlıyor.
• Endüstri modeli geliştirmede lider. 2024’te dikkate değer modellerin %90’ı endüstriden çıktı. Akademi ise en çok atıf alan araştırmaları üretmeye devam ediyor.

⸻

Araştırma & Geliştirme

• Yayın sayısı 10 yılda 3 kat arttı. 2013’te 102.000 olan YZ yayını, 2023’te 242.000’i geçti.
• Çin en fazla yayın ve atıf sayısına sahip. ABD ise en çok etki yaratan yayınlarda (ilk 100) lider.
• Patentler hızla artıyor. 2023’te YZ patentleri %29.6 arttı. Çin %69.7’lik payla önde.
• Donanımda verimlilik artışı. Yılda %43 işlem gücü artışı, %30 maliyet düşüşü, %40 enerji verimliliği artışı sağlandı.
• Karbon salımı ciddi şekilde artıyor. GPT-3’ün eğitimi 588 ton, GPT-4’ün 5.184 ton, Llama 3.1’in 8.930 ton karbon saldı.

⸻

Teknik Performans

• Açık kaynaklı modeller kapalı modellere yaklaştı. Aradaki performans farkı 2023’te %8 iken, 2025 başında %1.7’ye indi.
• Model büyüklüğü yerine verimlilik öne çıkıyor. 2022’de 540B parametreli bir model MMLU’da %60 üstü puan alırken, 2024’te 3.8B parametreli Phi-3-mini aynı başarıyı gösterdi.
• Zorlayıcı mantıksal görevlerde YZ hâlâ yetersiz. Karmaşık muhakeme ve planlama gibi alanlarda güven sorunu sürüyor.
• Video üretimi büyük ilerleme kaydetti. SORA, Veo 2 gibi modeller yüksek kaliteli video üretebiliyor.
• Yeni değerlendirme kıstasları geliyor. “Humanity’s Last Exam” ve “FrontierMath” gibi zorlayıcı benchmark’larda modeller oldukça düşük skor alıyor.

⸻

Ekonomi ve İş Dünyası

• Üretken YZ (GenAI) yatırımı %18.7 arttı. Toplam özel Üretken YZyatırımı 2024’te $33.9 milyara ulaştı.
• YZ kullanım oranı hızla arttı. Kurumların %78’i YZ kullanıyor. Üretken YZ kullananların oranı %71.
• Maliyet ve gelir artışı henüz sınırlı. Şirketlerin çoğu %10’dan düşük tasarruf ve gelir bildiriyor.
• YZ üretkenliği artırıyor, beceri farkını kapatıyor. Özellikle düşük ve yüksek becerili çalışanlar arasındaki farkı azaltıyor.

⸻

Bilim ve Tıp

• Protein yapısı tahmininde büyük ilerleme. AlphaFold 3 gibi modeller biyomedikal alanda devrim yarattı.
• YZ doktorları bazı görevlerde geçti. GPT-4, zor vakalarda doktorlardan daha iyi tanı koydu.
• FDA onaylı YZ tıbbi cihazları hızla artıyor. 2015’te 6 olan cihaz sayısı 2023’te 223’e ulaştı.
• Tıbbi etik yayınları artıyor. AI ve tıp etiği konulu yayınlar 2020’den 2024’e 4 katına çıktı.

⸻

Politikalar & Yönetişim

• Düzenlemeler hızla artıyor. ABD’de 59 federal YZ düzenlemesi yapıldı; 2023’te bu sayı 25’ti.
• Yapay zeka güvenlik enstitüleri yayılıyor. 2024’te 10’dan fazla ülke YZ güvenlik enstitüsü kuracağını duyurdu.
• Derin sahtecilik (deepfake) için ABD’de 24 eyalet düzenleme yaptı.

⸻

Eğitim ve Kamuoyu

• K–12 bilgisayar bilimi eğitimi yaygınlaşıyor. Katılan ülke sayısı 2019’dan bu yana iki katına çıktı.
• YZ eğitimi için öğretmenler istekli ama hazırlıksız. ABD’de öğretmenlerin %81’i YZ eğitimi vermek istiyor, ama yarısından azı kendini hazır hissediyor.
• Kamuoyu daha iyimser ama temkinli. YZ’nin işleri dönüştüreceğine inananlar %60, ama işini kaybedeceğini düşünenler %36.
• Eğlence ve zaman tasarrufunda YZ umut verici, ekonomik etkide kuşku hâkim.

⸻

Genel Değerlendirme

2025 Yapay Zekâ Endeksi Raporu, YZ’nin artık deneysel bir teknoloji değil, yaşamın, ekonominin ve politikanın merkezinde olduğunu ortaya koyuyor. Özellikle;

• Model performansında baş döndürücü ilerleme,
• Maliyetlerde dramatik düşüş,
• Kurumsal benimsemede sıçrama,
• Ancak etik, güven ve eşit erişim konularında süren zorluklar,

YZ’nin hem potansiyelini hem de taşıdığı riskleri net biçimde gösteriyor. Raporda genel olarak YZ’nin demokratikleşmesi ile kontrolsüz genişlemesi arasındaki kırılgan denge dikkat çekiyor.

2025 Yapay Zekâ Endeksi Raporu, yapay zekânın bilim, ekonomi, kamu politikası ve gündelik yaşam üzerindeki etkisinin derinleştiğini açıkça ortaya koyuyor. Model performansında hızlı artışlar, maliyetlerde dramatik düşüşler ve küresel ölçekte artan kurumsal yatırımlar, AI’nin artık yalnızca geleceğin değil, bugünün de belirleyici teknolojisi olduğunu gösteriyor. Ancak bu gelişmelerin yanında, etik riskler, şeffaflık eksiklikleri ve bölgesel eşitsizlikler de dikkat çekici boyutlarda. Kamuoyundaki artan iyimserliğe rağmen, veri güvenliği, önyargı ve denetimsizlik gibi sorunlar hâlâ çözüm bekliyor. Bu tablo, yapay zekânın faydalarının tüm topluma adil şekilde yayılabilmesi için sorumlu, kapsayıcı ve sürdürülebilir politikalara duyulan acil ihtiyacı gözler önüne seriyor.

Raporun tamamına ulaşmak için tıklayın.