Yapay zeka (YZ), hayatımızın çeşitli alanlarına nüfuz etmeye devam ettikçe, demokratik süreçleri güçlendirme ve sivil toplumda katılımı teşvik etme potansiyelini anlamamız kolaylaşıyor. Siyasi karar süreçlerine daha fazla vatandaşın katılmasının, toplumdaki demokrasi kültürünü geliştireceği varsayımından hareketle; bu yazıda YZ’nin toplumsal katılımı teşvik etmesine yönelik yolları inceleyecek ve dünyadan örnekler ile YZ’nin demokrasiye nasıl katkılar sağlayabileceğini anlamaya çalışacağız.
Politik Karar Vermede Yapay Zeka
YZ’nin politikada önemli uygulamalarından biri, karar verme süreçlerini bilgilendirmek için geniş veri kümelerini analiz etme yeteneğidir. Politika yapıcılar, YZ algoritmalarını kullanarak daha önce belirgin olmayan örüntüleri ve trendleri belirleyebilir, ulaşamadıkları bilgileri edinebilir, veri odaklı daha isabetli kararlar alabilirler.
Örneğin, İspanya’nın Barselona şehri, YZ’yi şehir planlamasını ve kaynak tahsisini iyileştirmek için kullanıyor. Şehirde Avrupa’nın en güçlü süper bilgisayarı MareNostrum 4 bulunuyor. Gelişmiş YZ sistemleri ile çalışan bu süper bilgisayar yaptığı birçok işin yanı sıra sosyal medyadan, trafik sensörlerinden ve belediye kayıtlarından gelen verileri analiz ederek yetkililerin kamu hizmetleri, ulaşım ve altyapı ile ilgili daha iyi kararlar almalarına yardımcı olan gerçek zamanlı bilgiler üretiyor.
Yapay Zeka ile Güçlendirilmiş Teyit Mekanizmaları ve Dezenformasyon ile Mücadele
Günümüzdeki bilgi düzensizliği ve yanlış bilginin hızlı bir şekilde yayılabilmesi bireylerin hayatlarını olumsuz etkilemekte, toplumların demokratik süreçlerine zarar vermektedir. Bu konuda YZ, yanlış bilgiye karşı mücadele ederek, bireylerin kişisel haklarını ve demokratik süreçleri korumada önemli bir rol oynayabilir. Factmata ve Full Fact gibi platformlar, çevrimiçi içeriğin güvenilirliğini değerlendirmek, yanlış iddiaları belirlemek ve kullanıcılara doğru bilgi sağlamak için YZ algoritmalarını kullanıyorlar.
Factmata, bir kişinin, bir kurumun ya da bir markanın internet geçmişini ve riskler ile tehditleri analiz etmeye yardımcı olan bir YZ destekli veri izleme, toplama ve analiz etme hizmetidir. Teknolojileri, herhangi bir konu, kurum veya ürün hakkında sosyal medyada yayılan tehditkar anlatıları tespit edebilir. Factmata, çevrimiçi medya analistlerine zaman kazandırır, riskleri ve olası tehditleri anında tespit eder ve yeni çözümler önerir. Bu tür araçlar yanlış bilginin ve nefret söyleminin yayılmasını azaltmak için kullanılabilirler.
Full Fact, İngiltere merkezli bir bağımsız fact-checking (doğrulama) kuruluşudur ve makine öğrenmesi teknolojilerini kullanarak hızlı ve otomatik bir şekilde web sitelerinde ve sosyal medyada yayılan dezenformasyonu tespit etmeye çalışır. 2020 ABD başkanlık seçimleri sırasında Full Fact, Google ile işbirliği yaparak, adayların gerçek zamanlı açıklamalarını doğrulamak için YZ destekli araçlar kullandı. Bu çaba, seçmenlerin kararlarını verirken doğru bilgiye hızlı bir şekilde erişmelerini sağlayarak, seçim sürecinin bütünlüğünü korumaya katkı sağladı.
Google’ın teknoloji odaklı deneysel birimi Jigsaw, yapay zeka ile güçlendirilmiş bir teyit mekanizması olan “Assembler”ı oluşturdu. Assembler, birden fazla yapay zeka modelini kullanarak sahte ve manipüle edilmiş görüntülerin tespitine yardımcı oluyor. Bu araç, Deepfake adı verilen ve yapay zeka tarafından oluşturulan inandırıcı sahte videoların tespit edilmesinde kullanılıyor.
Facebook ve Twitter gibi sosyal medya platformları, kullanıcıların paylaştıkları bilgilerin doğruluğunu kontrol etmek için yapay zeka teknolojilerinden yararlanıyorlar. Bu sistemler, yaygın dezenformasyonu belirlemeye, doğruluklarını otomatik olarak kontrol etmeye ve gerektiğinde kullanıcılara doğru bilgi sağlamaya yardımcı oluyor.
Bu örnekler, yapay zekanın dezenformasyonla mücadelede güçlü bir araç olabileceğini göstermekte. Ancak, bu teknolojilerin aynı zamanda dezenformasyonun oluşturulmasında da kullanılabileceğini, dolayısıyla bu alanda sürekli bir “mücadelenin” sürdüğünü unutmamak önemli.
Yapay Zeka ile Artan Oy Verme Erişimi ve Güvenliği
YZ, oy verme sürecini daha erişilebilir ve güvenli hale getirebilir. Makine öğrenme algoritmalarının oy verme ve sayma sistemlerine uygulanması, hileli faaliyetleri tespit etmeye ve önlemeye yardımcı olur, vatandaşların oylarının kesin bir doğruluk ile sonuçlara yansımasını sağlar.
Dahası, YZ destekli araçlar, engelli seçmenler için oy verme erişimini artırabilir. Örneğin, Democracy Live adlı sosyal girişim, görme engelli seçmenlerin ses komutları veya ekran okuyucuları kullanarak oylarını kullanmalarına izin veren YZ ile güçlendirilmiş bir platform olan OmniBallot adlı uygulamayı geliştirdi. Uygulama, oy verme sürecini daha kapsayıcı hale getiriyor.
Yapay Zeka Destekli Platformlar Aracılığıyla Toplumsal Katılımın Teşviki
YZ destekli platformlar, vatandaşlara siyasi adaylar, konular ve kamu hizmetleri hakkında bilgiye kolay erişim sağlayarak daha fazla toplumsal katılımı kolaylaştırabilir. Brigade gibi bir platform, YZ’yi kullanarak, değer ve inanışları ile uyumlu siyasi adayları kullanıcılarla eşleştiriyor. Kullanıcılar ayrıca diğer benzer düşünen kişilerle bağlantı kurarak, sivil projelerde işbirliği yapabilir ve ortak amaçları savunabilirler.
Citizen Foundation, yapay zeka ile oluşturulmuş demokratik katılımın ve vatandaşların güçlendirilmesi için araçlar geliştiriyor. Yapay zeka algoritmalarını, vatandaşların gerçek ihtiyaçlarına göre bilinçli kararlar almalarına yardımcı olmak için kullanıyor. Bu araçlar vatandaşları ilgili konularda bilgilendirerek katılımın önündeki engelleri azaltabilir ve vatandaşları katılım fırsatları hakkında bilgilendirerek çevrimiçi olarak demokratik çıkarlarına hizmet etmelerine yardımcı olabilir.
Bu platformlar vatandaşların karmaşık sosyal ve siyasi konuları daha iyi anlamalarını amaçlar. Dezenformasyon, sahte haber ve nefret söyleminden arındırılmış tartışmalar yoluyla toplumsal katılımı teşvik ederek bilinçli kararlar almalarını sağlar.
Yapay Zeka ile Danışmanlık ve Kolaylaştırıcılık
Son olarak, YZ, özellikle acil durumlarda, çeşitli konuları kendisine danışmak ve tartışmaları kolaylaştırmak için kullanılabilir. Polis ve vTaiwan gibi YZ destekli araçlar, vatandaşların çeşitli konularda görüşlerini ifade etmelerine ve yapıcı tartışmalara katılmalarına olanak tanıyan büyük ölçekli dijital danışmanlıklara olanak sağlar.
Kâr amacı gütmeyen The Computational Democracy Project, (Sayısal Demokrasi Projesi) adlı sivil toplum girişimi, geliştirdikleri Polis adlı uygulama ile geniş gruplardan veri toplayarak, bu verileri gelişmiş istatistik yöntemler ve makine öğrenimi ile analiz ediyor. ‘Polis’, Eski Yunan’daki şehir devletlerine verilen isim. Uygulama Eski Yunan’daki doğrudan demokrasi pratiklerine referans veriyor. Projenin amacı, siyasi gündem belirleme gücünü elitlerin (partiler ve uzmanlar) elinden alarak, mümkün olan en kapsayıcı şekilde vatandaşlara vermek.
vTaiwan ise, Tayvanlı vatandaşların politika yapma sürecine katılımını sağlamada başarılı bir uygulama. Halkın çeşitli sosyal konulardaki görüşlerini toplayan, veri analizi ve veri görselleştirmesi için YZ algoritmalarını kullanan platform, hükümetin halkın iradesini yansıtan yasalar ve yönetmelikler hazırlamasına yardımcı olarak demokratik süreçleri destekliyor.
Sonuç olarak…
YZ, demokratik süreçlerin güçlenmesine ve sivil toplumun katılımını teşvik etmeye yardımcı olabilir. Politika yapıcılar, YZ’nin sunduğu büyük veri analiz yeteneği ile daha veri odaklı ve doğru kararlar alabilirler. Örnek olarak, Barselona’daki süper bilgisayar MareNostrum 4, geniş veri analizi yaparak şehir planlaması ve kaynak tahsisine yönelik bilinçli kararlar almayı sağlıyor. YZ, dezenformasyonla mücadelede önemli bir rol oynar. Factmata, Full Fact ve Google’ın Jigsaw gibi YZ destekli platformları, çevrimiçi içeriğin güvenilirliğini değerlendirir, yanıltıcı iddiaları belirler ve doğru bilgi sağlar. Ayrıca, Facebook ve Twitter gibi sosyal medya platformları, YZ’yi kullanarak paylaşılan bilgilerin doğruluğunu kontrol eder. Bunun yanında, YZ hileli oy kullanımını tespit ederek seçim süreçlerinin güvenliğini artırır. YZ, toplumsal katılımı teşvik eder ve oy verme sürecini daha erişilebilir hale getirir. Brigade ve Citizen Foundation gibi platformlar, YZ’yi kullanarak, vatandaşların değerlerine ve inançlarına uygun siyasi adayları bulmalarını sağlar, tartışma ortamları oluşturur ve demokratik çıkarlarını savunmalarına yardımcı olur. Democracy Live gibi sosyal girişimler, YZ ile engelli vatandaşların oy verme sürecine erişimini artırır. Bunun yanında, The Computational Democracy Project ve vTaiwan gibi platformlar, YZ’yi kullanarak vatandaşların politika yapma sürecine aktif olarak katılmalarını sağlar.
*Bu yazı Yapay Zeka ve Sivil Toplum kitabından alınmıştır. Kitabı ücretsiz indirmek için tıklayın.